Önceki makalede Irak’ ta IŞİD’ in saldırı ve sabotajları sonucu 2009 yılından itibaren devre dışı kalan Kerkük-Ceyhan petrol boru hattına Irak Kürdistan Bölgesinin, Kerkük ve Duhok üzerinden Türkiye-Irak sınırındaki Peş Habur'a uzanan bir boru hattını bağladığını,

Böylece Bağdat merkezi hükümetinin devre dışı kaldığı Kerkük-Ceyhan boru hattı üzerinden günlük 150 bin varil petrolün dünyaya pazarlanmaya başlandığını, boru hattı üzerinde hak iddia eden Bağdat’ taki merkezi Irak hükümetinin konuyu Paris’ teki Uluslararası Tahkim mahkemesine taşıyarak Türkiye’ yi milyar dolarlık büyük tazminatlara mahkûm ettiğini ele almıştım..

Temmuz sonunda Türkiye, Irak ile 1973’te imzalanan bu boru hattı anlaşmasını sonlandırdığına ilişkin açıklamasıyla bir devir kapanmış oluyor…

Dünyanın petrol ve doğalgaz tedarikinde potansiyeli itibariyle önemli yer tutan Irak’ın en önemli hatta tek gelir kaynağı olan enerji alanında olası gelişmelere, Irak’ ın Suriye’ deki Baniyas Boru hattıyla Türkiye dışında alternatif sevkiyat kanallarını masaya yatırmasını değerlendirmek gerekiyor…

Konu Suriye’ de HTŞ ağırlıklı Şam yönetimiyle SDG (PYD) arasında sürekli tıkanan görüşmelerin kaderini derinden etkilemesi bakımından da güncel ve önemli…

1973’ te devreye girse de hiçbir zaman beklenen kapasiteye ulaşamayan, 1979’ da patlak veren Irak-İran savaşı döneminde de güvenlik sorunları nedeniyle petrol akışı sağlanamadığı için,

Irak ile Türkiye arasında deyim yerindeyse kamyonlardan oluşan ‘yürüyen boru hattı’,  petrolün Mersin üzerinden dünyaya sevk edildiği 1980’lerin başından beri sorunlar yaşanan boru hattı şimdi, bölgenin ortaya çıkan yeni dengeleri ışığında yeniden pazarlık konusu olarak masaya gelecek…

Bir başka ifadeyle Sykes-Picot anlaşmasının fiilen çökmesi sonucu bölge yeni sınırların tartışıldığı bir sürece gebeyse, benzer gelişme Kerkük-Ceyhan boru hattı için de söz konusu olacak…

İşte tam burada Irak merkezi hükümeti de eş zamanlı olarak Türkiye'yi dışlayan alternatif Kerkük-Baniyas Boru Hattı’ nın canlandırılması kartını masaya sürüyor…

Kerkük-Ceyhan’ dan çok önce 1952’ de inşa edilen Kerkük-Baniyas hattı sayesinde başta Kerkük olmak üzere Irak’ ta çıkarılacak petrolün Suriye üzerinden Doğu Akdeniz'e aktarılabileceği, dolayısıyla Ceyhan hattının alternatifsiz olmadığı, aksine güzergâh olarak daha kısa mesafeye ve daha ucuz taşıma maliyetine sahip hattın Irak için avantajlı olacağı gerçeği de dillendiriliyor…

Gerçekten de bin km uzunluğundaki Kerkük-Ceyhan boru hattına karşı Kerkük-Baniyas boru hattı 800 km uzunluğa sahip…

Fazla dillendirilmese de son günlerde Irak petrolünün hangi kanalla denize ulaştırılacağı, sadece Irak-Türkiye arasında değil, bölgeye yeniden avdet eden ve geçtiğimiz günlerde Washington’ da, 110 milyar dolarlık petrol-doğalgaz anlaşmalarını Irak Kürdistan Bölgesel yönetimiyle imzalayan şirketleri üzerinden ABD’ yi de yakından ilgilendiren en ciddi sorulardan biri…

Aslında ne Kerkük-Ceyhan ne de Kerkük- Baniyas boru hatları mevcut haliyle kullanılabilecek durumda değil…

Kerkük Baniyas boru hattı ABD'nin Irak'ı işgali sırasında, ABD hava saldırılarıyla tahrip edildiği, Kerkük–Ceyhan ise 2009’ da IŞİD tarafından vurulduğu günden beri istikrarlı petrol akışına kavuşturulamadı…

Suriye henüz iç savaşa sahne olmamışken 2007’ de Irak ile boru hattının onarılıp yeniden faaliyete geçmesi için Rus Gazprom şirketiyle anlaştı ancak bu mümkün olmadı.

2010 sonbaharında Irak ve Suriye onarımı daha çok para gerektiren eski hattın yerine Kerkük-Baniyas arasında iki yeni hat inşa etmek üzere anlaştılar ancak o girişim daha başlamadan Suriye 15 yıldır süren iç savaşla ayakta durmaya çalışıyor…

Şimdi Bağdat merkezi yönetimi Türkiye’ yi devre dışı bırakacak Baniyas’ ı yeniden canlandırma olasılığını değerlendiriyor.

Geçtiğimiz günlerde Suriye-Irak Enerji Bakanları ve resmi heyetler Bağdat’ ta bir araya gelerek, münhasıran Kerkük-Baniyas boru hattını masaya yatırdılar…

Suriye Enerji Bakanlığı görüşmeler sonrası; Irak petrolünün ihraç edildiği stratejik öneme sahip Kerkük-Baniyas petrol boru hattının mevcut durumunu incelemek üzere ortak bir teknik komite kurulmasının kararlaştırıldığını, uzmanlardan oluşan iki ayrı heyetin hattı ve hat üzerindeki 4 ana pompalama istasyonunu inceleyeceğini, ortaya çıkacak tabloya göre nihai karara varılacağını duyurdu…

Mevcut Baniyas boru hattı günlük 300 bin varil petrol taşıma kapasitesine sahip ve günümüz koşullarında bunun yeterli olmayacağı bu nedenle yeni boru hattının inşası daha güçlü ihtimal…

Irak Kürdistan Bölgesel yönetimi ise Irak’ın Kerkük başta olmak üzere kuzeydeki diğer petrol sahalarından dünya pazarlarına ihracat yapabilmesi için Kürdistan Bölgesi üzerinden geçen boru hattının önemine dikkat çekerken Kerkük-Ceyhan boru hattının mevcut haliyle kullanılmasının mümkün olmadığını,

IKBY’ nin Barzani kontrolündeki Erbil yönetimi, Bağdat’ ın onaylamayacağı yeni bir boru hattı inşasının Irak anayasası çerçevesinde petrol paylaşımı hakkındaki bağlayıcı hükümler nedeniyle imkânsızlığını vurgulayıp akılcı çözümün Kürdistan Bölgesi üzerinden geçecek modern boru hattı olduğunu, uluslararası standartlara uygun ve sürdürülebilir bir altyapı sunacak bir boru hattının tüm bölgeye büyük yararı olacağını ifade ediyor..

Kerkük-Ceyhan hattı kadar Kerkük- Baniyas hattının da devreye girmesi sadece finansman değil ondan da önce güvenlik ve istikrar gerektiriyor…

İlginçtir Kerkük-Ceyhan Irak Kürdistan’ı, Kerkük-Baniyas ise Suriye’ deki Kürt ağırlıklı SDG’ nin kontrolündeki güzergâhlardan geçiyor…

Bir başka ifadeyle Akdeniz’ e ulaşacak Irak petrol kartı tarihi anlamda bugün artık Kürtlerin elinde…

İnşa edilecek boru hatlarının Uluslararası güvenceler altına alınmasının sürekli değişen hükümet politikalarından etkilenmemesi ve kalıcı istikrar için gerekli olduğunun da altı çizilirken Irak’ ın işgaliyle başlayıp Suriye’ deki iç savaşla iyice güçlenen yeni bölgesel dengeleri gözden ırak tutmamak gerekiyor…

IKBY sözcüsü, Kürdistan bölgesiyle petrol-doğalgaz anlaşmaları imzalayan ABD’ li şirketler yanında Irak’ a yeniden dönüş yapan BP’ nin önemine de dikkat çekiyor.

1927-1971 arası tam 45 yıl, değişen iktidarlara karşın, Kerkük, Taq Taq, Jambur ve Musul gibi sahalarda ilk keşifleri yapan ve o sahalarda yıllarca petrol çıkaran BP’ nin, sahip olduğu veri tabanı ve rezerv alanlarına vakıf uzmanlığı, başka hiçbir şirkette olmayan teknik birikimiyle Irak merkezi yönetimiyle masaya oturması ilginç gelebilir ancak Kürt yönetimince destekleniyor…

Petrol üzerinden sürekli gerginlikler yaşayan Bağdat ve IKBY için de BP ve arkasındaki güçler belli ki bir denge unsuru olarak görülmekte…

Irak petrolü Ceyhan’ dan mı Baniyas’ tan mı Akdeniz’ e akacak?

Suriye ve Irak’ taki gerginliklere, atılan adımlara, yapılan açıklamalara biraz da bu pencereden bakmakta yarar var…

Abdullah Ayan