ABD ile Çin arasındaki ticaret savaşı diğer tüm alanlarda kıyasıya sürerken son dönemde asıl çatışma yapay zekâ alanına sıçradı.

Önümüzdeki on yılda ekonomi, siyaset ve toplumsal düzeni yeniden şekillendirecek bu teknolojiye liderlik etmek, iki süper gücün en büyük mücadelesi haline gelmiş bulunuyor…

ABD hâlâ açık ara önde olsa da Çin yarışı bırakacak gibi değil…

OpenAI, Google ve NVdia gibi şirketlerin öncülüğünde ABD, en gelişmiş modelleri ve yüksek niteliklere sahip gelişmiş çipleri elinde tutuyor.

2025’in ilk yarısında yalnızca ABD’deki yapay zeka girişimlerine 100 milyar doların üzerinde yatırım yapıldı.

Washington, 2023’ten beri NVidia ve AMD’ nin en güçlü yapay zekâ çiplerinin Çin’e ihracatını sıkı şekilde kısıtlıyor. Çin savunmadan hücuma geçti..

Pekin, 2024 baharından itibaren devreye soktuğu agresif stratejiyle farkı kapatmaya çalışıyor: 

Örneğin Devlet şirketlere büyük tutarlarda sübvansiyonlu destekler sağlıyor…

Xi yönetimi yerli modeller geliştirilmesi için teknoloji devlerine baskıyı arttırdı…

Bir şirkete bir ayda 10 farklı devlet kurumunun farklı ihtiyaçları karşılayacak projelere katkı amaçlı yatırım talebinde bulunması bu alandaki beklentileri yansıtması bakımından önemli…

Ülkenin küresel boyutlardaki Alibaba şirketinin, önümüzdeki üç yılda yapay zekâya 53 milyar dolar yatırım sözü vermesi aba altından sopayla dillendirilen beklentileri yansıtması bakımından çarpıcı…

Alibaba bu yatırımla 2028’e kadar yüzlerce veri merkezini birbirine bağlayacak dev “ulusal bulut sistemi” kuracak…

ABD’ de NVidia’ nın trilyon dolara mal ettiği Chatcpt’ ye karşı 2025 başında Çin’ li DeepSeek’ in yüz milyon doları bulmayacak kadar düşük maliyetle OpenAI seviyesine yaklaşan modeli tüm dünyayı şaşkınlığa sürükledi…

 Ve Çin, 2030’a kadar ekonominin yüzde 90’ını yapay zekayla entegre etmeyi hedefliyor…

Çin’in ABD’ ye karşı girdiği bu amansız yarışta en büyük kozlarına gelince;

Çok sayıda mühendis, düşük maliyetler ve bürokrasinin müdahalesinden uzak devlet öncülüğündeki hızlı hareket kabiliyeti.

Huawei gibi şirketler, “sürü devleri yener” stratejisiyle on binlerce yerli çipi birleştirerek süper bilgisayarlar kurma konusunda hızlı yol alıyor, aradaki farkı kapatmada başarı elde ediyorlar…

Çin, Çip üretiminde hâlâ ABD’nin 10 yıl gerisinde olsa da, farkı kapatmak için hiçbir fedakârlıktan kaçınmıyor…

ABD, bu agresif stratejiyi, Temmuz 2025’te Trump’ın açıkladığı “AI (yapay zeka) Eylem Planı” ile aşacağı düşüncesinde..

Trump’ ın eylem planı özetle; Çin menşeli modellere karşı bu alanda ülkenin yavaşlayan yatırım iştahını kabartmak…

En gelişmiş modellerin üretiminde, gelişmiş çiplere ve özel sektör finansmanına sahip olarak önemli bir liderliği elinde tutsa da, soluksuz koşudaki öncülüğü kaybetmemek için bu yılın ilk yarısında ABD’ de yapay zekâ girişimlerine yapılan yeni yatırımlar 100 milyar doları aştı.

İki cephe de; yapay zekanın artık egemen devletler için belirleyici bir bilimsel, ekonomik ve askeri avantaj sağlayabilecek bir araç olarak görüyor…

Bu yarış geleneksel Soğuk Savaşın bilimsel ve jeostratejik dinamiklerinden çok farklı…

Teknolojideki gelişmeler, savunma sistemlerini iyileştirmekten hastalıkları teşhis etmeye, güvenlikten tarıma ülkelerin ve bireysel hayatın her alanındaki üretim, bilgi ve bilgi akışının kontrolü modellerini kökten değiştiriyor…

Yeni Soğuk Savaş’ın silahı artık nükleer başlık değil, yapay zeka modelleri ve çipler. Önümüzdeki 5-10 yıl, dünyanın yeni patronunu belirleyecek.

Ve son gelişmelerle ortaya çıktı ki, yapay zekâ, bilişim çağının dönüştürücü dinamiklerinden biri olarak, başta ABD-Çin yarışının en önemli alanlarından biri olma özelliğini arttırarak sürdürecek…

Abdullah Ayan