Geçtiğimiz günlerde Adana Valisi Köşger’ in medyaya yansıyan açıklamasıyla yeniden gündeme geldi Yumurtalık sahilinde yapılacak ‘Doğu Akdeniz Ana Konteyner Limanı’…

Köşger Çukurova havalimanı açılış günlerine denk gelen ve Şakirpaşa’ yı yitiren Adana kamuoyunun tepkisini dindirme amaçlı gibi görünen Yumurtalık Gölovası bölgesindeki deniz üstü alanın tahsisi döneminde de yerinde incelemiş ve “Bu büyük projeyi onaylayarak Adana’mıza kazandıran Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan’a hemşehrilerimiz adına şükranlarımı sunuyorum.” Demişti..

Onaylandığını duyurduğu proje aslında T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü tarafından 2022 yılında ÇED dosyası hazırlanıp müracaat aşamasına gelen yatırım ile ilgiliydi ve aslında onaylanan proje değildi, yatırımın yapılacağı bölgedeki 2 milyon m2 deniz alanının liman yapımı amaçlı tahsisi hakkındaki kararname idi.

Öyleyse, proje ne durumdaydı?

Yumurtalık’ ta yapımı planlanan ve 16 Haziran 2022 günü resmi duyurusu yapılan ADANA (DOĞU AKDENİZ) ANA KONTEYNIR LİMANI projesinin ÇED dosyası Aralık 2022’ de gerçekleştirilen İnceleme Değerlendirme Komisyonu (İDK) toplantısında ele alındı.

Ve toplantıya özellikle Bakü Tiflis Ceyhan Boru Hattının bir parçası olan Haydar Aliyev Terminali'nin işletme sınırları ile çakışması konusunda yoğunlaşan BTC Co. Şirketi uyarıları damgasını vurdu.

İDK, BTC şirketinin yaptığı ve Adana (Doğu Akdeniz) Ana Konteynır Limanı projesinin Haydar Aliyev Deniz Terminaline uzaklığının güneydoğu yönünde 197 metre olarak gösterilmesi, mesafenin mutlaka yasal mevzuata uygun biçimde revize edilmesi gerekliliği gerekçesiyle ÇED sürecinin durdurulmasına bu Aralık 2022 toplantısında karar verdi.

Dosyanın rafa kaldırılmasına yol açan BTC Company itiraz gerekçesi özetle şöyleydi:

“Kamu ve özel kuruluşlara ait stratejik değeri haiz her türlü yer ve tesislerin dış sınırlarından itibaren en fazla 400 metreye kadar geçen noktaların birleştirilmesiyle tespit edilen alanlar'' olarak tanımlanmıştır. Bu doğrultuda, yine aynı Yönetmelik'in 21. maddesi uyarınca Bakanlar Kurulu'nun 31 Ekim 2016 tarih ve 2016/9463 sayılı Kararıyla, Terminal, İskele ve Dolum Tesisleri çevresinde Özel Güvenlik Bölgesi kurulmuştur. Aynı zamanda ÇED Raporu'nda belirtilen 400 metrelik Özel Güvenlik Bölgesi haritası resmiyet kazanmıştır ve anılan Bakanlar Kurulu Kararı halen yürürlüktedir.”

Derken ÇED dosyası iki yıla yaklaşan süre sonunda 12 Temmuz 2024 günü yeniden raflardan indi, yasal süreç kaldığı yerden ve yeniden işlemeye başlar…

Eski projeden farklı olarak yeni ÇED dosyasında, Ana limanın konumu Botaş iskelesi ve H. Aliyev petrol platformuna itiraz konusu edilen mesafelere uygun olarak revize edilir…

Dosyada konu hakkında şu bilgiye yer verilir:

“Yerel hukukun da üstündeki Uluslararası hukuka atıfta bulunan BTC CO uyarılarına karşı revize Temmuz 2024 final ÇED dosyasında “BİL (Botaş İnt. Liman) iskelesi Doğu Akdeniz Ana Konteyner Limanına yaklaşık olarak ÇED Alanına 410 m mesafede bulunmaktadır. Bu mesafe kurum görüşünde belirtilen 400 m’lik güvenlik mesafesinden dışında kalmaktadır.”

Aynı dosyada ‘yapılacak limanın Kuzeydoğu yönünde Haydar Aliyev Deniz Terminaline uzaklığının 395 metre’ , BİL iskelesine uzaklığının 410 metre olacağı bilgisi yer alır..

Peki, başvurusu yapılan ve hatta Çevre Şehircilik Müdürlüğünce Halkı Bilgilendirme Toplantısı gerçekleştirilen (tarım alanlarının büyük zarar göreceği gerekçesiyle yöre halkı projeye tepki göstermişti) proje ne durumda derseniz?

Aradan geçen bir yıllık süreye karşın makalenin kaleme alındığı 2 Temmuz 2025 gününe kadar ÇED dosyası ile ilgili Adana Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü internet sitesinde yayınlanmış olumlu olumsuz herhangi bir karar, duyuru yok…

Oysa Vali Köşger Haziran ayı son haftasında yayınlanan demecinde;

"ÇED ile ilgili süreç aşıldığını, burada yapılacak Doğu Akdeniz Konteyner Limanının, yıllık 9 milyon konteyner elleçleme kapasitesiyle dünya çapında üst sıralarda olacağını, Türkiye'nin diğer tüm limanlarındaki elleçleme kapasitesi toplam 12 milyon TEU olduğu düşünüldüğünde bunun 3'te 2'si kadar kapasiteye Ceyhan’ın tek başına sahip olacağını ifade ediyor…

Vali Köşger ÇED süreci aşıldığını söylediğine göre ya henüz yayınlanmamış ÇED dosyası hakkında bizim bilmediğimiz bilgiye sahip olduğunu söylüyor, ya da beklentileri o yönde…

Vali uzunca demecinde başka bilgiler de veriyor…

Örneğin proje tamamlandığında limanı kapsayan bölgede 500 bin kişilik yeni bir kent doğacağı, Ana limanın Süveyş’e alternatif olacağı gibi iddialı söylemler buna örnek…

500 bin kişilik yeni bir kent doğacağı hatta Ana limanın Süveyş’ e alternatif olacağı bir yanıyla doğru…

Ancak bu hayallerin gerçeğe ne zaman ve nasıl dönüşeceği muamma ve bu soruların somut yanıtı asıl mesele…

Örneğin 9 milyon konteyner elleçleme kapasitesi ne zaman gerçekleşecek?

Yumurtalık Ana limanı ÇED dosyası bu konuda yeterince doyurucu bilgi veriyor;

Adana Yumurtalık ana konteyner limanının hedeflenen 9 milyon konteyner kapasitesine ulaşması için hazırlanan termin planında verilen tarih 2045...

İşte yıllar itibariyle hedeflenen elleçleme kapasitelerine göre gerçekleşecek fazlar:

1. Faz: 2026'da 1 milyon TEU

2. Faz: 2029'da + 1,5 milyon TEU

3. Faz: 2033'te + 2 milyon TEU

4. Faz: 2037'de + 1,5 milyon TEU

5. Faz: 2042' de + 2 milyon TEU

6. Faz: 2045' te+ 1 milyon TEU ilaveyle sonuçta 9 milyon..

Kısaca öyle üç beş yılda 9 milyon konteyner elleçleme kapasiteli bir liman inşası söz konusu değil…

Kaldı ki bir limanın Ana (HUB) limanı kategorisinde yer alması için 10 milyon ve üstü TEU yıllık elleçleme kapasitesine sahip olması gerekiyor…

Örneğin Dubai Jebel Ali 2024’ te 15,5 milyon ve Hollanda’ daki Rotterdam limanı 14 milyon konteyner elleçledi…

2009’ da Mersin fizibilite ve etüt çalışmaları, ÇED süreci tamamlanmış Ana limanı (mevcut limanın doğusunda yer alacaktı) bitirebilseydi, 2030 yılında 12-14 milyon TEU kapasiteli Akdeniz’ deki tek HUB limanı faaliyete geçmiş, Uzakdoğu ile Avrupa arasında, bugün Dubai’ de Jebel Ali işlevinde kıtalar arası tedarik zincirinin önemli halkası olacaktı…

Gelelim Adana Valisi Köşger’ in Yumurtalık Ana limanı yöresindeki diğer yatırımlarla 500 bin istihdam yaratacak iddiasına…

15,5 milyon TEU işleyen Jebel Ali’ nin yarattığı toplam istihdam 31,500 kişi…

Kaldı ki, Yumurtalık ÇED dosyasında yer alan hesaplamalara göre 2045’te liman tamamlandığında bile istihdam kapasitesi 4 bin civarında olacak…

500 bin bir yana 4 bin kişi mevcut haliyle yolu bile olmayan ve zaman içinde belki konaklama tesisleri, restoranları, sağlık eğitim kuruluşları, marketleri, camileri, kültür merkezleri, müzeleri beş yıldızlı otelleri ve akla gelmeyecek kadar gereksinim duyulacak bir yeni kent kaç yılda doğup gelişecek, böylesi bir kent kaça mal olacak?

Elbette 100 milyar doları gözden çıkaracak zengin bir ülke ve kaynaklara sahipseniz Mersin’ e benzer bir yeni kent inşa edebilirsiniz…

İyi de alt ve üst yapısı, yetişmiş kalifiye insan gücüyle zaten bir Mersine sahipsiniz ve üstelik 25-30 yıl değil, 3-5 yılda Yumurtalık’ ta tasarlanan hacimden daha büyük bir limanı faaliyete geçirmek mümkün iken Mersin’ i devre dışı bırakıp bu Yumurtalık-Ceyhan inadı neden?

Abdullah AYAN