AB’ nin Orban Macaristan’ ı ile büyük sınavı... Abdullah Ayan yazdı

AB’ nin Kopenhag demokratik kriterlerini bir yana itip kafasına göre yönettiği ülkeyi ve seçimler sonunda bugün duvara toslayan ekonomiyi ayağa kaldırmak için AB kaynaklarına her zamankinden çok ihtiyaç duyan Orban ile artık Orban’ ın çizmeyi aştığına inanan Avrupa Birliği ve birliği oluşturan tüm kurumlar ciddi bir karar aşamasına gelmiş bulunuyor bugün… Ancak Rusya’ nın Ukrayna saldırısı ardından Avrupa’ nın Putin’ e karşı tek yumruk olma ihtiyacı Orban gibilere yeniden ipe un serme fırsatları da doğurmuyor değil… Örneğin birlikte hareket etme iradesine takoz koyan Orban, AB maliye bakanları toplantısında Macaristan’ ın, Ukrayna'ya 18 milyar avroluk bütçe desteği verilmesini engellemeye kalktı… Aslında Orban’ ın planı, AB’ nin hemen hayata geçirilmesini istediği demokratikleşme sürecini hızlandıracak paketle ilgili düzenlemeleri geciktirmek için Ukrayna yardım paketini koz olarak kullanma cinliğinden başka şey değildi… AB, Macaristan'ın hukukun üstünlüğü konusundaki eksikliklerini gidermesi için artık sabır taşının çatladığını ortaya koysa da Orban şapkadan Ukrayna’ ya yardım bütçesini veto kartını çıkarıyor ve Avrupa Komisyonu'nun Macaristan için ayrılmış AB fonlarının dondurulması önerisine ilişkin verilecek kararının ertelenmesini sağlıyordu… Böylece AB yürütme organı olan Avrupa Komisyonu’ nun haftalardır Orban’ ın ayak sürüdüğü geniş kapsamlı reformları yasalaştırmayan Macaristan'a sağlanan milyarlarca avroluk fonun durdurulması önerisi de bir kez daha buzdolabına konacaktı… Rusya’ nın Ukrayna saldırılarıyla açılan yeni perde olmasa AB’ nin Macaristan ile ilgili yol haritası çok net… İktidara geldiği 2012’ den beri sürekli olarak Macaristan’ da demokrasiyi ileriye taşımak şöyle dursun gerileten adımlara karşı en etkili silah olan parasal desteği durdurmak… Bu amaçla Avrupa Komisyonu AB’ nin 13,3 milyar Euro tutarındaki iki ayrı fondan oluşan kaynağın  (bütçe ve Covid kurtarma fonu) askıya alınmasını planlıyor ve Orban’ ın yeterince tahrip ettiği ekonomiyi düzeltmek için (en başta kontrolden çıkma temayülü gösteren enflasyon belası) paraya çok ihtiyacı var. Komisyonun AB’ den durdurmasını istediği ödemenin dağılımı şöyle: -Covid kurtarma fonundan aktarılacak 5,8 milyar Euro -AB'nin Macaristan'a ayırdığı bütçenin yaklaşık üçte ikisini oluşturan 7,5 milyar Avro… Komisyon 7 Aralık 2022 günü yaptığı açıklamada, ‘Macaristan'ın Covid kurtarma planı adı altındaki 5,8 milyar Euro’ luk paketi onaylamaya karar verdiğini, ancak hukukun üstünlüğü anlamında tartışılmaz gördüğü 27 maddelik yargı paketi yasalaşmadan ve "tam ve doğru bir şekilde uygulandığı” yolunda gelişme sağlanmadan hiçbir ödemenin mümkün olmadığını’ duyurdu… Orban’ a ve verip çark ettiği sözlere güvensizliğin geldiği boyutu göstermesi bakımından alınan son karar çok önemli… Komisyon demokratikleşme yolunda kilometre taşlarının döşenmesini de yeterli bulmuyor, pratikteki işleyişi de görmek istiyor… Süreci “sütten ağzı yananın yoğurdu üfleyerek yeme” hali olarak ta okumak mümkün… Avrupa Komisyonu kararını açıklamaya hazırlanırken Budapeşte'de gazetecilere konuşan Macaristan’ ın müzakerelerden sorumlu bakanı Tibor Navracsics, hükümetinin kendisinden istenen tüm şartları yerine getirdiği iddiasını sürdürüyor ve ekliyor: “yolsuzlukla mücadele görev gücü kurduk” Yolsuzluğu kurumsallaştıran Orban iktidarı ve yolsuzlukla mücadele!... Orban’ ın müzakereci bakanı Navracsics, fonların dondurulmasına yönelik gecikmeyi Avrupa Parlamentosu'ndaki liberal ve solcu grupların baskısına bağlarken, Parlamento, AB fonlarının Macar hükümeti tarafından kötüye kullanılma riski konusunda uyarılarını sürdürmekle kalmadı, Orban'ı "seçim otokrasisi" yaratmakla suçlayan bir raporu da onayladı. Sadece bu da değil… Macaristan'ın her yıl Avrupa Birliği'nden aldığı 4-5 milyar avro civarındaki fonların, başta Orban ve akrabaları da dâhil olmak üzere iktidar partisine yakın iş çevrelerine aktarıldığı yolunda yeterince bilgi ve belge akıyor Komisyon’ un önüne… İnsan hakları grupları, Fidesz hükümetini akademik ve basın özgürlüğünün yanı sıra azınlık ve LGBT haklarına saldırmakla da suçladı. Ukrayna’ ya yardım paketi söz konusu olmasa yorgun ve yolsuzluklara batmış tükenme emareleri gösteren Orban’ dan kurtulmak için AB’ nin Macaristan’ a aktardığı kaynakları kesmesi oldukça etkili bir silah aslında… Ancak dediğim gibi Ukrayna’ nın uğradığı saldırı sonrası açılmakta olan yeni perdede AB üyesi Macaristan birliğin her kararı oy birliğiyle alma kuralını şantaj kartı olarak kullanmakta beis görmüyor… Macaristan ve AB deyim yerindeyse satranç hamleleriyle sürdürüyor artık ilişkiyi… AB ülkeye verdiği bütçe desteğini demokratikleşme, hukukun üstünlüğü, aktarılan kaynakların şeffaf denetimi şartlarına bağlamak isterken, mevcut şartların yarattığı yeni fırsat penceresinde Ukrayna yardım paketini engelleyen Orban hükümeti… Hamleler birbirini izlerken oyunun nereye evirileceği şimdilik meçhul… Abdullah Ayan