Küreselleşmeye karşı yerelleşme... Abdullah Ayan yazdı

1970ʹ lerde ülkelerin dışına taşmaya başlayan sınır tanımaz sermayenin de tetiklemesiyle küreselleşme dalgası, bilişim ve iletişimin de katkısıyla bugün akıl almaz biçimde tüm dünyayı etkisi altına almış bulunmakta. ABDʹ de maliyetlerin arttığını görünce Kanadaʹ ya göç eden, oradan da cazip bulduğu her coğrafyaya çadır kuran otomotiv sektörünün şu son 40 yıllık akıl almaz süreci bile nasıl bir devinim dalgasıyla karşı karşıya kaldığımızı anlatmaya yeter de artar… Bir zamanlar dünya otomotiv üretimini sağlayan, teknolojileri yaratıp geliştiren, özetle oyunun kurucusu ve hakimi ABD şirketleri artık, başka coğrafyalarda başka rakiplerle başa çıkmak, çoğu zaman da gördüğümüz gibi ortak olma, işin marka, ar-ge gibi kaymağını alıp, üretim ve benzeri hamallık kısımlarını ucuz işgücüne sahip kimi ülke aktörlerine bırakmakta… İlk otomobilin yollara çıkmasının üzerinden 100 bilemediniz 110 yıl geçti ama bugün artık sürücüsüz araçlarla başlamakta olan yeni çağa hazırlanıyor insan oğlu. Beş yıl içinde ABDʹ de 4,4, ABʹ de 2 milyon kamyon şoförünün işsiz kalacağını öngörüyor uzmanlar. Yaklaşık 825 milyonluk gelişmiş iki güç sonuçlarının nereye varacağını tam olarak kestiremediği neredeyse her yüz kişiden birinin işsizler ordusuna katılacağı yeni dönemi, tehdit ve fırsatlarıyla anlamaya, buna göre gelmekte olan dalgayı karşılamaya hazırlanıyor. Otomotivle de sınırlı değil dünyayı sarsan, baştan aşağı değiştirmeye kararlı yeni çağ.. 50 yaşındaki İntel, 40 yaşındaki Microsoft ve Apple gibi bilişim şirketleri bile artık yaşlılar kategorisinde. Onların yerini 20ʹ lerindeki Amazon, Google, Netflix gibi tamamen sanal ortamda faaliyet gösteren platformlar doldurmakta… Bir de ˮbirilerinin taşıyla, birilerinin kuşunu vuranˮ Facebook, Twitter, Uber gibi en büyüğü 14 yaşında olan yeni yetmeler doldurmaya başladı hayatımızı…* Ve küreselleşme, ülke sınırlarını aşan, kontrolü bugünkü dünya düzeniyle gittikçe olanaksızlaşan, ulus devletleri aşan bambaşka boyutlara ulaşmakta… Yaygınlaşması bile 20 yılı bulmayan internet ağları sayesinde sanal ortamda ürün pazarlamaya başlayan Amazon bu makale kaleme alındığında 1 trilyon dolara dayanan piyasa değerine erişmek üzereydi. 21 yıl önce hisselerini 18 dolardan borsaya süren ve o günkü fiyatla 438 milyon dolar eden Amazon 20 yıl içinde iki bin kat değer kazandı… Amazon bu değeriyle kurucusu ve bugün de başında yer alan Jeff Bezosʹ u da dünyanın en zengin insanı koltuğuna taşıdı. Bir zamanlar Fordʹ u tahtından eden Bill Gatesʹ lerin de pabucu dama atıldı. 20 yıl önce hisseleri halka arz ettiğinde o fiyatlandırmalarla 1,5 milyar dolar varlığa sahip olan Bezos 2008ʹ de 8 milyar, 2013ʹ te 29 milyar, 2016ʹ da 45, bir yıl önce 73, bugün ise 150 milyar dolarlık varlıkla açık ara dünyanın en varlıklısı durumunda. Pazarladığı ürünlerin hiç biri Amazonʹ a ait değil, Wallmart gibi sınırsız depolama alanlarına, uçsuz bucaksız mağazalara, milyonlarca çalışanı (son rakamlara göre yaklaşık 2,5 milyon personeli var Wallmartʹ ın) da yok ama gösterdiği performans bu… Küreselleşmenin nasıl kontrolden çıktığına ve ulus devletleri aştığına ve dünyanın başına nasıl büyük belalar açmaya hazırlandığına dair bir iki çarpıcı rakam daha vereyim: Gelir dağılımı araştırmaları yapan bağımsız Oxfamʹ ın son raporuna göre 2017 yılında dünya nüfusunun yarısını meydana getiren 3,7 milyar insanın serveti, en zengin 42 kişiye eşit… Oysa 2009ʹ da bile dünyanın yarısının servetiyle aynı servete sahip zenginlerin sayısı 380 kişiydi. 2006-2015 arasındaki 10 yılda dolar milyarderlerinin serveti ortalama her yıl %13 arttı. Aynı zaman diliminde çalışanların maaşlarındaki artışın 6 katını aşan sürdürülemez adaletsizlik söz konusu… Gelir dağılımı her gün biraz daha bozuluyor ve bilişimin hayatın her alanını doldurmaya başlamasıyla hızlanacak bozulma yetmezmiş gibi robotların da çoğu işi üstlenmeye başlamasıyla dünya bambaşka bir evreye geçecek. Baş döndürücü gelişmelere karşın, ne demokrasi, ne hukuk, ne gelir dağılımı ne de göz ardı ettiğimiz çevresel yağma boyutuyla tükettiğimiz doğa, tüm dünyayı yok etmeye aday bu küreselleşme dalgasıyla baş edecek durumda değil… Bu kadar kötü tabloya karşı çaresiz miyiz? ˮUmudu öldüremeyeceğimizeˮ göre elbette değiliz… Küreselleşmenin panzehiri yerelleşmeyi içselleştirerek, katılımcı demokrasiyi, her konuda ortaklaşa karar mekanizmalarını ve birlikte yürüme iradesini ortaya koyabilmekte… Nasıl mı yapacağız? Bir sonraki makalede de ona değinmeye çalışayım…     * Dünyanın önemli markaları marka yaşı İntel 50 Microsoft 43 Apple 42 Amazon 24 Netflix 21 Google 20 Tesla 15 Facebook 14 Twitter 12 Uber 9 Abdullah Ayan