Mersin Metrosu kaynak darboğazında… Abdullah Ayan yazdı

İki yılı aşkın süredir Mersin metro projesi ile ilgili farklı alanlardaki çeşitli sorunlara dikkat çeken makalelerde ağırlıklı olarak kaynak sorununa dikkat çekiyorum..   300 milyon dolarlık mütevazi bütçesinden hareketle öz kaynakları temel alındığında altından kalkılması hayli zor bir proje söz konusu olduğunda temel sorunun finansman olacağı yadsınamaz bir gerçek..   Önceki Mersin BŞ  başkanı Kocamaz' ın 5 yıl önce metro müjdesi vermeye başladığı günden beri adına ister hafif raylı sistem ister metro deyin, toplu taşıma yatırımının gerçekleştirilebilmesi için gerekli kaynağın nereden, nasıl hangi maliyetlerle karşılanacağı sorusu dün olduğu gibi bugün de somut olarak yanıtlanmış değil..   Gerçekten Mersin metrosunun tamamlandığında kaça mal olacağı halen meçhul.   Evet, açılan ihalede verilmiş tekliflerle ilgili ortada fiyatlar var ama Türk lirasının son 4 yıllık değer kaybı ortadayken ve bu yetmezmiş gibi malzeme maliyetleri başta olmak üzere her türlü girdinin akıl almaz boyutlarda yükseldiği bir ortamda evdeki hesabın çarşıya uymayacağı somut gerçek…   İlk günden beri Mersin ile karşılaştırdığım, gerçekten de gerek yapım modeli, gerek istasyon sayıları ve güzergah uzunluğu itibariyle birebir Mersin ile aynı olan İzmir Buca-Üçyol metrosu için İzmir Büyükşehir belediye başkanınca son günlerde dillendirilen maliyet 1 milyar Euro.   Bir başka ifadeyle 13,5 km uzunluğundaki hat için tahmin edilen maliyet 1 milyar 200 milyon dolar..   28 Nisan 2021 günü yapılan son ihalede (daha önce yapılan ihale iptal edilmişti) 13,4 km uzunluğundaki Mersin metrosu için 3 milyar 379 milyon ile 4 milyar 122 milyon lira arasında değişen üç teklif çıktı ama projeyi işin sonunda çoğu girdinin ithal kaynaklı olması nedeniyle dolar fiyatlarındaki değişimin etkilemesi hatta belirlemesi kaçınılmaz..   Yaklaşık 3 aydır gelen teklifler Başkan Seçer' in önünde ve onay ya da iptal yönünde bir türlü karar veremediği ortada.. (Makalenin kaleme alındığı 21.7.2021 tarihi itibariyle Kamu İhale Kurumu elektronik platformu ekap' ta 'Mersin hafif raylı sistem metro hattı inşaatı ihalesi 'teklifler değerlendiriliyor' notu ile beklemedeydi)   Karar verilememesi gayet doğal çünkü başlangıçta ifade edilen 'finans kuruluşları kuyruğa girdi, projeye kredi vermek için can atıyor' argümanı belli ki, zaman içinde yerini kredi bulamama veya bulunacak kredinin deyim yerindeyse 'astarının yüzünden pahalı olma' durumuyla karşı karşıyayız..   Son ihalenin hemen ertesinde kaleme aldığım 30.4.2021 tarihli ve "metro ihalesi tamam gibi, finansman bulunursa" başlığını taşıyan makalenin sonunda şu tespiti yapmıştım:   " Tüm gelişmeler ışığında Mersin' in metro hayali gerçekleşecek mi?   Sorunun yanıtı ihale şartnamesinde de yer alan finansman konusuna daha doğru ifadeyle sorununa bağlı..   Şöyle deniyor ilanda:   " İhale konusu işin finansmanı kredi kullanılması yolu ile sağlanacaktır. İstekliler yapım teklifi ile birlikte, kredi tekliflerini de sunmak zorundadırlar. İdare; en uygun yapım teklifini veren yüklenicinin kredi tekliflerini inceleyecek, piyasa şartlarına göre uygun görmesi halinde yüklenicinin teklif ettiği krediyi kullanabilecektir. Ancak İdare, daha uygun şartlarda kredi temin etmesi durumunda, yüklenicinin teklif ettiği krediyi kullanmama veya öz kaynak kullanarak işi yaptırma hakkına sahiptir."   Mersin BŞ Belediyesinin böylesi bir projeyi öz kaynakla karşılayamayacağını hepimiz biliyoruz.   Bu durumda üstlenicinin krediyi nereden, hangi şartlar ve faiz oranlarıyla bulacağı önem kazanıyor..   Son dönemde Hazine' nin garanti vermek bir yana yerel yönetimlerin kendi olanaklarıyla bulduğu kredilere bile onay vermediği sır değil.." *   13 Temmuz 2021 günü yapılan Mersin Büyükşehir Belediye Meclis toplantısında Seçer, kent tarihinin bu en büyük ihalesinde yaşanan finansman sıkıntısını kendi cümleleriyle şöyle anlatıyor:   " Şimdi biz Metro ihalesine çıktık. Ben aslında finansman buldum ama semeri ile seksene patlıyor. Ben o parayı alamam ki. Bir kere önce kendime hesap veremem. Şu kadar libor altı faizle ben o parayı almam. Onun için şimdi tahvil satışı için sizden yetki alacağım. 900 milyon lira getireceğim. Daha mütevazi, daha hesaplı finansman maliyeti yakalamaya çalışıyorum."   4 yıldır dikkat çektiğim "devlet hazinesinin bile zorlandığı dış kredi hangi faizlerle sağlanacak?" sorusuna da aslında yanıt veriyor başkan açıklamasıyla..   "Semeri seksene patlayan finansman" yüksek faizli kredi demek..    Gerçekten de faizi gözden çıkardıktan sonra dünyadaki aşırı likidite nedeniyle borç paradan bol bir şey yok..   Önemli olan sonrasını düşünerek, altından kalkılacak faiz ve ödeme koşullarıyla kaynak yaratmak, kredi bulmak..   Kaynak arayışlarında 'semeri seksene patlayan finansmandan' vazgeçip, Meclisten alınacak borçlanma yetkisiyle projenin en azından başlaması için gerekli kaynağı tahvil ihracıyla karşılama arayışları, bu arayışların perde arkası önündeki engeller..   Mersin BŞ belediyesinin kredi derecelendirme kuruluşu FITCH gözüyle mali durumu ve borç ödeme performansı hakkındaki  Haziran 2021 tarihli taze raporundan hayli ilginç detaylar sonraki makale konusu olsun..   Abdullah Ayan abdullahayan@gmail.com Mersin 21 Temmuz 2021