Teknoloji ile değişen alışkanlıklar, dönüşen sektörler ve şirketler…

Değişimi doğru okuyanlar ile geldikleri yeri yeterli görüp hep zirvelerde kalacaklarını sananların zaman içinde düştükleri durumu gösteren çarpıcı verilerden biri, Fortune dergisinin 1955’ ten itibaren ABD ve dünyadaki en büyük 500 şirketi ciroları üzerinden ölçtüğü Fortune-500 sıralaması… Süper Küresel lig klasmanı olarak ta tanımlanabilecek ve ekonomi dünyasında referans olarak saygı gören bir çalışma… 67 yıllık geçmişe sahip ve günümüze kadar her aksatılmadan gerçekleştirilen Fortune-500 araştırması yıllar içinde şirketlerin performansını, yükseliş ve düşüşlerini göstermesi bakımından ilginç olduğu kadar dramatik verilerle dolu… Örneğin ilk listenin yayınlandığı 1955 Fortune 500 şirketleriyle 2019 yılı sıralamasına baktığımızda iki listede de yer alan şirket sayısı sadece 52… Bir başka ifadeyle 67 yılda ayakta kalan ve 500 büyük şirket arasında iyi kötü bir yerlerde yer alanların oranı yaklaşık yüzde 10… İyi de kalan 448 şirkete ne oldu? Nereye savruldular? Yanıtı basit: Ya iflas ettiler, ya bir başka grup tarafından satın alındılar ya da hala varlar ama zaman içinde eridikleri için listede yer alacak büyüklükte değiller artık… Küresel anlamda dünya büyük bir devinim içinde ve örneğin 1955’ ler 60’ lar bir yana 1990’lara kadar esamisi okunmaz Çin bugün 500 küresel şirket sıralamasında ABD’ nin önüne geçmiş durumda… Fortune-500 ‘ in son olarak yayınladığı 2021 yılı Global şirket cirolarına göre Çin 123 şirketle ilk sırada, ABD ise 121 şirketle Çin’ in gerisinde… 1955'ten beri kesintisiz olarak Fortune 500 listesinde yer alan şirketler arasında Boeing, Campbell Soup, General Motors, IBM, Kellogg Company ve Procter and Gamble yer alıyor. Eastman Kodak veya Armstrong Rubber gibi bir zamanların parlak yıldızları sönüp giderken bazıları nasıl oldu da ayakta kaldı ve halen varlıklarını sürdürüyor? Dünya fotoğrafçılığına damgasını vuran, sektörün gelişmesinin öncüsü ve yüz yıla varan zaman diliminde lideri olan Kodak’ ın başına gelenler aslında son 25-30 yıla sığan ve bilişimin damgasını vurduğu büyük devinimin de özeti niteliğinde… 1955’ te  43. Sırada yer alırken, 1960’ ta 45. 1970’ te 27’ liğe yükseliyor ve orada da durmuyor… 1980’ de 30 gibi ilk 50 içinde yer alırken 1990’ da 18. liğe kadar çıkıyor.. Ve ilginçtir çıktığı tepelerden inişi de zirveden bir yıl sonra baş döndürücü biçimde başlıyor: 1995’ te 43, 1996’ da 67,  1999’ da 127.. 2010’ da global listede yer almak şöyle dursun ABD özelindeki ilk 300 sıralamasına bile 297. Olarak kıl payı girebilecek durumda artık Kodak… Varlıklarını büyüyerek sürdürenler neyi doğru yaptı, silinip gidenler hangi hatalara düştü? Gibi sorulara verilecek yanıtlar tespitler, yapılacak analizler tüm sektörlerin geçmişten geleceğe geçirdikleri evrime ışık tutması bakımından çok önemli… Yanıt aslında basit; zamana ve müşteri taleplerine ayak uydurmak için değişmeye devam edenler kurumsal hayatiyetlerini sürdürüyor, süreci okuyamayanlar eriyip gidiyor… Performansı ve çizdiği grafik itibariyle en azından son yarım asırda yaşananları anlama bakımından Kodak çarpıcı örnek: Dijital fotoğraf makinesini icat etmesine rağmen, şirket dijital fotoğrafçılığa yeterince odaklanamadı ve Nikon ve Canon gibi diğer markalar tarafından hızla geride bırakıldı . 2005'te Kodak, ABD'deki en büyük dijital fotoğraf makinesi satıcısıydı, çok değil 2 yıl sonra 2007'de dördüncü sıraya ve 2010'da yedinci sıraya geriledi. Bilançolarına bakıldığında fotoğraf makine öncüsü olarak sektörü domine eden Kodak zaman içinde inovasyon destekli AR-GE ağırlıklı yatırımlarla yeni buluşlara imza atıyor ve bu sayede en büyük kazancını fotoğraf makinelerinden çok öncüsü olduğu renkli film satışlarından elde ediyordu… Dijital fotoğrafçılığın yükselişinin doğrudan bir sonucu olarak ortaya çıkan büyük mali kayıplar sonucu, 74 yıllık üretimin ardından 2009 yılında 35 mm renkli film satışını durdurmak zorunda kalıyor, kendisini sektörün dünya liderliğine yükselten en önemli gelir kapısı bir daha açılmamak üzere kapanıyordu… Fortune 500 şirketler sıralamasının 1955’ ten günümüze uzanan ve her yıl yinelenen çalışması, bazı şirket ve hatta sektörler kaybolup giderken, az sayıda şirketin nasıl olup ta konumlarını korudukları sorularına yanıt olacak ipuçlarıyla doludur… Tüketicilerin beklentilerini karşılayan, gelecekle ilgili vizyona sahip, uzun vadeli planlar yapan ve yatırımları buna göre yönlendiren şirketlerin başarı sırları yanında bilgi çağının perdelerini açmasıyla teknolojideki büyük sıçrama sonraki makale konusu… Abdullah Ayan