Mersin' in kurtuluşu… Abdullah Ayan yazdı

Sizler bu makaleyi Mersin' in kurtuluş tarihi olarak belirlenen 3 Ocak' tan bir gün sonra 4 Ocak tarihinde okuyacaksınız. Oysa 1970' lere kadar kurtuluş günü olarak 5 Ocak kabul ediliyor, kutlamalar o tarihte yapılıyordu.. 3 Ocak, 5 Ocak tartışmaları rahmetli Kenan Kayaselçuk' un da çabalarıyla ortaya çıkarılan Genel Kurmay arşivleri sayesinde noktalandı ve o günden beri Mersin' in kurtuluş tarihi olarak 3 Ocak 1922 genel kabul görmüş durumda.. Ama en sonda söylenecek olanı baştan söylemeliyim; Mersin' in kurtuluşu 3 veya 5 Ocak değil 20 Ekim 1921' de gerçekleşmiştir ve Fransızlar o tarihte imzalanan Ankara İtilafnamesi sonucu çekilmişlerdir. Sadece Mersin değil, Tarsus ve Adana' yı kapsayan bölgeden, Çukurova' dan Fransızların çekilmesi 20 Ekim 1921 Ankara Antlaşması sonucu varılan mutabakat sonucu gerçekleşir.. Mustafa Kemal 'Ankara İtilafnamesini' Nutuk' ta da detaylı olarak anlatır: "Ankara İtilâfnamesi, Sakarya melhame-i kübrasından (Sakarya Savaşı)  37 gün sonra, arz etmiş olduğum gibi, 20 Teşrinievvel 337’de vücut bulmuş bir vesikadır. Bu itilâfname ile siyasî, iktisadî, askerî ilh... hiçbir hususta istiklâlimizden hiçbir şey feda etmeksizin eczâ-yı vatanımızın kıymetli parçalarını işgalden tahlîs etmiş (kurtarmış) olduk. Bu İtilâfname ile âmâl-i milliyemiz (milli emellerimiz), ilk defa olarak düvel-i garbiyeden biri tarafından, tasdik ve ifade edilmiş oldu." Düvel-i Garbiyeden (batı devletleri) biri olarak tanımladığı Fransa, anlaşmaya imza koyduğu 20 Ekim 2021 ardından bölgeyi hızla terk eder. Ankara anlaşmasıyla 20 Ekim tarihinden başlayarak Fransız Askeri güçleri tamamen çekilirken, geride, devir teslimi yapacak yüksek rütbeli birkaç subay kalır. Bunlar  ordumuza devredilen tüm uçak, silah, cephanelik, araç ve hayvanlarla ilgili protokolleri düzenlemek için 15 günlük geçiş sürecini yönetir. İşte 1971' e kadar geçen yaklaşık 50 yıllık sürede 5 Ocak olarak kutlanan, 1971' den itibaren bugüne kadar 50 yıldır kutlanan 3 Ocak, kentin Milli Ordu tarafından Fransızlardan teslim alınışına denk gelen tarihtir. Peki 3 Ocak 1922' de Mersin' de neler yaşanır? Mersin’in Fransızlar tarafından tahliye edileceği gün yaklaşınca, şehirde bir “ Tören Komitesi ” kurulur. Komite aslında üç günlük bir program hazırlamıştır.. Tarsus’u Fransızlardan teslim alan Millî Ordumuzun temsilcisi olan ve General Muhittin Paşa (Akyüz) başkanlığındaki heyet, 03 Ocak 1922 günü sabah trenle Mersin’e hareket eder. Karşılama heyetinin 4 Ocak'ta beklediği heyeti taşıyan tren Tarsus' tan sabah 7.30' da hareket eder. 3 Ocak günü saat 9.30' da Karacailyas' ı geçerek saat 10 civarında Mersin istasyonuna gelir. Kentin dört yanından Gar binasının bulunduğu alana akan binlerce insanın sevgi gösterileri arasında karşılanan heyet her yanı bayraklarla donatılmış Hükümet Caddesinde (günümüzdeki Uray) ilerleyerek Hükümet Konağına gelir. General Muhittin Paşa' nın, burada günün önemini açıklayan, Kurtuluş Savaşının başarısını anlatan konuşması ardından Mersin Bölge Komutan Vekili İsmail Ferahim (Şalvuz), karargâh kapısındaki direğe heyetin getirdiği özel sancağı çeker. 3 Ocak gecesi Muhittin Paşa ve beraberindeki heyete Ziya Paşa Gazinosunda ziyafet verilir. Bu ziyafette Mersinli Lise Müdürü Asım (Ergelen) ve Mersin Milletvekili İsmail Safa Bey de birer konuşma yaparlar. Fransızlarla asıl resmi devir teslim 4 Ocak günü yapılır. Türk ve Fransız heyetleri arasında yapılan görüşme sonucu 04 Ocak 1922 günü Muhittin Paşa ile birlikte gelen merasim kıtası iskelede törenle Çukurova’daki son Fransız kuvvetlerini selamlayarak Mersin’den uğurlar. 5 Ocak 1922' den itibaren bayram ilan edilen Mersinin Kurtuluşuyla ilgili, o tarihten 9 yıl sonra gerçekleştirilen 5 Ocak 1931 kutlamalarını o günkü belgelerden yola çıkarak anlatacağım ama bir sonraki makalede..