Çin’ in 15. Beş Yıllık Kalkınma Planı Dünyayı Değiştirmeye aday…

14. beş yıllık kalkınma planı ışığında Çin’ in 2020-2025 arasındaki küresel yolculuğunu, 5 yılın sonunda ortaya çıkan verilerle hedeflerin uyumunu yansıtan tabloyu özetlemekte yarar var: Ekonomi: Yıllar itibariyle pandemiye rağmen ortalama yüzde 5.5 büyüme sağlanırken GSYİH artışı 35 trilyon yuan’ı (yaklaşık 5 trilyon dolar) aştı… İnovasyon, 14. Planda Yüksek değerli patentler için hedef 10.000 kişide 12 iken 14’e ulaştı… Yeşil Dönüşüm: Yenilenebilir enerjinin toplam enerjideki payı plan hedefi olan yüzde 33’ü buldu ve karbon yoğunluğu da yine hedef doğrultusunda yüzde 18 azaldı… Sosyal hedefler: Okuma çağındaki nüfusun yüzde 97’ sinin okula erişimi sağlandı; 11 milyon uygun fiyatlı yeni konut yapıldı… Küresel ekonomiye uyum anlamında gelişmekte olan her ülkenin rüyalarını süsleyen doğrudan yatırımda 700 milyar dolar olarak belirlenen 5 yıllık hedef 6 ay erkenden üstelik 708 milyar dolar olarak yakalandı… Pandemi ve ticaret savaşlarına rağmen, “yeni kaliteli üretken güçler” (yüksek teknoloji) sayesinde Çin, orta gelir tuzağını 10 bin dolar eşiğini hızla geçip 15 bin dolar seviyesine yaklaşarak tıpkı Güney Kore gibi refah koridoruna dev adımlarla girdi… Gelelim 15. Beş Yıllık Planın Yeni Perspektifine: ÇKP’nin 20-23 Ekim 2025 günleri toplanan Merkez Komitesi’nce onaylanan öneriler her ne kadar Mart 2026’ da kesinleşecekse de ortaya çıkan taslak ve bu taslağa Başkan Xi’ nin katkı yaptığı önergeler yeterince aydınlatıcı fikirler veriyor… 15. beş yıllık planının 2035 yılı itibariyle sosyalist modernizasyonuna köprü olması ana hedef olarak belirleniyor… Büyüme geçmişteki planlara oranla daha mütevazı tutulmuş ve yüzde 4.1-5.5 arasında gerçekleşmesi hedefleniyor… Yeni beş yıllık planda ana önceliklerden biri teknolojide tam bağımsızlık… Bu amaçla yapay zeka, kuantum, bioteknoloji, yenilenebilir enerji öncelikli sektörler olarak teşvik edilecek… Diğer ana başlıklar; -yeni kaliteli üretken güçler, -Ekonomik Dayanıklılık: (Konut stabilizasyonu, altyapı, iç talep artışı; yenilenebilir enerjiye yatırım) -Sosyal Yatırım: Eğitim ve sağlıkta her bireyin erişiminin sağlanması, “insan + sermaye” dengesi, -Güvenlik: Askeri-sivil füzyon (Çin’ in geliştirdiği bu kavramda hedef askeri ve sivil sektörlerin teknolojilerini, kaynaklarını, araştırmalarını ve üretim kapasitelerini entegre etme stratejisi) Çin, 15. Beş yıllık kalkınma planında güvenlik hedeflerine nadir toprak ihracatının kontrol edilmesini de ekleyerek özellikle ABD’ yi frenleyecek önemli bir mekanizmayı devreye sokacak gibi görünüyor… -Plan, Xi’ nin “kendi işimizi iyi yapalım” vurgusuyla, ABD gerilimlerine karşı daralan dış Pazar riskine karşı, artan refaha paralel biçimde iç odaklı büyüme alternatifini öne çıkarıyor.  -Tedarik zincirlerini yeniden şekillendirecek; yeşil teknoloji ihracatı arttıracak anlayış ta planın önemli bölümleri arasında yer alıyor… Çin Komünist Partisi Merkez Komitesi’ nin hazırladığı 2026-2030 yıllarını kapsayan 15. Beş Yıllık Kalkınma Planı taslağı ve bu taslağa ilişkin Çin Başkanı Xi’ nin görüşlerine gelince… Xi’nin Komiteye ilettiği 15 bölümden oluşan önergede yer alan ana başlıklar; endüstriyel gelişim, bilim ve teknoloji inovasyonu, iç pazarın güçlendirilmesi, ekonomik sistemin modernizasyonu, dışa açılım, kırsal bölgelerin canlandırılması, bölgesel kalkınma, kültürel inşa, halkın yaşam güvencesi, yeşil kalkınma, güvenli kalkınma ve ulusal savunma inşasına kadar uzanan geniş bir yelpazede öncelikli politika alanlarına ağırlık verilmesini öneriyor… Önergede siyasi yapılanmayla ilgili ÇKP Merkez Komitesi’nin merkezi ve birleşik liderliğinin güçlendirilmesi, sosyalist demokrasi ve hukukun üstünlüğü inşasının ilerletilmesi önerilerini sıralarken Hong Kong, Makao ve Taiwan ile ilgili entegrasyon çalışmalarının sürdürülmesi, insanlığın kader birliği kavramının ilerletilmesi ve toplumun tüm kesimlerinin inisiyatifinin ve yaratıcılığının harekete geçirilmesi gibi konulara da yer veriyor… Xi’ nin kaleme aldığı önerge 15. Beş Yıllık Plan döneminin aşamalı hedeflerini ortaya koyuyor. Belgede, 2035 yılına kadar temel düzeyde sosyalist modernleşmenin sağlanması ana hedef olarak tanımlanıyor. Bu hedefin temel göstergelerinden biri, kişi başına düşen gayrisafi hasılanın orta düzeyde gelişmiş ülkeler seviyesine çıkarılması… Xi, bu doğrultuda “15. Beş Yıllık Plan” döneminde ekonomik ve sosyal kalkınmanın dengeli, istikrarlı ve sürdürülebilir bir hızda sürdürülmesi gerektiğini vurgularken kalkınmanın yüksek nitelikli olmasına dikkat çekiyor… Ekonomik inşayı merkeze alma, ekonominin istikrarlı ve sağlıklı gelişimini sağlama ve toplumun kapsamlı ilerlemesini destekleme gerekliliği ön plana çıkarılıyor… Yüksek nitelikli kalkınmanın temel unsuru olarak, yüksek seviyeli bilimsel ve teknolojik öz yeterliliğin güçlendirilmesi, yeni nitelikli üretim kapasitesinin geliştirilmesi ve bilimsel-teknolojik inovasyonun hızlandırılması da Xi’ nin önerileri arasında yer alıyor… Xi’ nin liderliğinde Çin yıllardır büyük disiplinle sürdürdüğü planlı kalkınmanın yarattığı mucizevi gelişme ve gelişmenin refaha yansımasını yaşayan bir ülke olarak belli ki, yolculuğu sürdürmeye kararlı… Bu yolculuk 1,5 milyara yaklaşan nüfusu yanında henüz bölgeler arası eşitsizliği ortadan kaldıramamış devasa bir ülkenin gelişmesi yanında dünyayı da olumlu yönde etkileyecek ve küresel dengeleri sağlayacak çok önemli bir paradigma da sunuyor insanlığa… 15. plana hazırladığı 15 bölümlü önergelerle adındaki ‘yakın refah’* tanımına yakışır vizyon çizen Başkan Jinping ‘Çin rüyasını’, planlı kalkınma sayesinde gerçek olacağı inancını tek cümlede özetliyor: “Plan yoksa, vizyon yoktur. Vizyon yoksa, gelecek yoktur.” 1990’ lardan itibaren Çin’ in emek-yoğun sektörlerin lokomotif gücüyle başlayıp bugün teknoloji ağırlıklı üretim aşamasına hızla geçiş yapıp dünya liderliğine yükselen bir ülkenin nefes kesen yolculuğunu izlemeye devam edeceğiz… *Jinping Çince’ de ‘yakın refah’ anlamında kullanılıyor… Abdullah Ayan