NVIDIA ve RCA: Balonların Gölgesinde… Abdullah Ayan yazdı

26 Nisan 1999’da, hisse başına 0.175 dolar fiyatla halka açılan NVIDIA, 2000 Dot-Com balonunda 0.08 dolara kadar geriledi. 2015’e kadar kendi yağıyla kavrulan şirketin hisseleri o yıl 0.55 dolar civarındaydı. 2015’ten sonra yapay zeka çip talebiyle yükselişe geçen NVIDIA, 2020’de 13 dolara, 2023’te 49.5 dolara ve 10 Ekim 2025’te 196 dolara ulaştı. Bu, yaklaşık yüzde 245 binlik bir artış demek! Ancak bu spekülatif Amok koşusu, bir balona dönüşecek mi? NVIDIA dünya borsalarının ilk çılgınlığı olmadığı gibi sonuncu da olmayacak… İyisi mi ben size gelin 1920’ lerin yükselen devi RCA hisseleri özelinde ABD’ de başlayıp dünyayı saran ‘kükreyen on yılın’ sonundaki büyük çöküşü, sonradan tüm dünyayı etkisi altına alıp tarihin en büyük savaşlarından birini tetikleyen 1929 Borsa krizini anlatayım… **  Her borsa çılgınlığında aklıma JF Kennedy' in babası Joseph P. Kennedy Sr' in 1929' da yaşadığı vaka ve ardından hisse senetlerini boşaltarak 'büyük çöküşü' yarasız atlatma hikayesi gelir.. 3 Eylül 1929, NY borsası hisse sepeti Dow Jones endeksinin 381 dolara dayandığı gün... Borsadan çıkan baba Kennedy Wall Street' te kaldırımdaki boyacıya uzatır ayakkabılarını.. Delikanlı ayakkabıları parlatırken tanımadığı Joseph Kennedy' e, RCA ( Radio Corporation of America) hisselerinden almasını tavsiye eder. Gerçekten de 1928 başında 20 dolar olan RCA hisseleri 1929 Ağustos’unda 420 dolara çıkmış ve hisse spekülasyonu çılgınlık halini almıştır. Boyacının hisse senedi önerdiğini gören Kennedy '"Eğer ayakkabı boyacıları bile hisse öneriyorsa, piyasa balonu patlamaya hazır" diye düşünür ve portföyünde ne kadar hisse varsa satıp tatile çıkar.. Eylül ve Ekim aylarını çılgınlığın etkisiyle sarhoş geçiren ve hafif düşüşlerle (%20-21) sendeleyen NY borsası 24 Ekim 1929 sonradan kara perşembe olarak tarihe geçecek günü yüzde 25-30'lara varan kayıpla kapatır.. Borsanın zirve yaptığı 3 Eylül 1929' da 381 olan DJ endeksi 24 Ekim' de 300 dolara gerilemiştir. Bankalar devreye girip hisse senedi toplayarak paniği durdurmaya çalışır. Ancak ok yaydan çıkmıştır... Kara Pazartesi ve Salı (28-29 Ekim): DJ %13.5 ve %11.7 düşerek 230' a çakıldı. Toplam piyasa değeri, Eylül'deki 89 milyar dolardan Ekim sonuna 70 milyar dolara gerilese de kan kaybı durmadı.. Çöküşün üçüncü yılının dolmasına yakın 3 eylül 1929'da 381 olan DJ endeksi 8 Temmuz 1932' de 41' de dibe vurdu.. Borsa hisseleri itibariyle toplam 1929 Eylül’ünde 89 milyar dolar olan DJ 1932'de tam 73 milyar dolar (bugünkü rakamlarla trilyonlarca dolar) değer kaybetti. Borsa ekonomiyi çökertirken kriz tüm alanları sardı. İşsizlik ABD' de yüzde 25' lere ulaştı. John Steinbeck' e 'Gazap Üzümleri' romanını yazdıran 1929 krizi tüm dünyayı derinden etkiledi. ABD 1929' un yaralarını 2. dünya paylaşım savaşına girerek bir nebze sardı ancak krizden tam çıkış 1954' e kadar sürdü... Ayakkabı boyacısının önermesi üzerine Kennedy' in portföy boşaltmasına ve krizi hasarsız atlatmasını sağlayan RCA hisselerinin anlattığım süreçteki seyrine gelince: Halka 5 dolarlık fiyatla açılan ve 1928 başında 20 dolar olan RCA hisseleri Aralık 1928'de 420 dolara çıkmıştı ve o dönem hızla gelişmeye başlayan Radyo teknolojisinin simgesiydi.. RCA hisselerinin akıbetini merak ediyorsanız o acı sonla noktalayayım denememi: İster inanın ister inanmayın Mayıs 1932' de hisseler 2,5 dolara düşmüştü... Bir başka ifadeyle 10 RCA hissesine 3 Eylül 1929' da 4200 dolar ödeyen ayakkabı boyacısı o hisseleri 'nasılsa kriz geçer, bir gün gelir RCA da yükselir' diye tuttuysa 1932 Mayıs ayında satmaya kalktığında eline 25 dolar geçecekti... Deneyimli yatırımcıların temel prensibini aklınızdan çıkarmayın: “Herkes satarken al, herkes alırken sat…” Denemeler Abdullah Ayan 16 Ekim 2025, Mersin