Küresel Silah yarışı ve Açlık… Abdullah Ayan yazdı

SIPRİ, 2024’te dünya genelindeki, şiddetin ekonomik faturasını 19,1 trilyon dolar olarak hesapladı… 2023 yılına göre 717 milyar dolarlık artış söz konusu… Bu rakam, tüm ülkelerden oluşan küresel Gayri Safi Yurtiçi Hasılanın (GSYİH) neredeyse yüzde 20’ sine (2024 itibariyle yüzde 18) denk geliyor. Bir başka ifadeyle zengininden yoksuluna, 9 milyar insanın oluşturduğu dünyanın yıllık yarattığı hasılanın beşte biri askeri harcamalar, iç güvenlik gibi alanlara hasrediliyor… Aynı dönemde küresel askeri harcamalar ise SIPRI’nin 2024 verilerine göre 2,44 trilyon dolardan 2,56 trilyon dolara yükseldi.* Gidişat gerçekten ürpertici ve son 10 yılın en yüksek seviyesi… Rapora göre Dünyadaki 84 ülke askeri harcamalarını GSYİH’ye oranla artırdı. Norveç, Danimarka, Polonya gibi ülkelerin silahlanmaya ayırdığı kaynaklardaki sıçrama anlaşılabilir; çünkü adım adım yaklaşan Rusya tehlikesi meçhul insansız hava araçlarıyla sık sık hatırlatıyor kendisini… Ama Bangladeş gibi yoksullaşma çizgisindeki bir ülkenin, halkın boğazından kesip savunma bütçesini yüzde 30’ un üzerinde artırması gerçekten dramatik gelişme…. Bir başka dramatik tablo ise yarattıkları mucizevi kalkınmayı silahlar yerine ekonomik gelişmeye yoğunlaştıran Japonya ve Almanya’ nın silahlanmaya ayırmaya başladıkları kaynaklar… Japonya, 77 yıldır anayasasının 9. Maddesi ile bağlı olduğu savunmaya kaynak ayırmama ilkesini 2014’ten beri adım adım terk ediyor. 2023’te GSYİH’nin %1’i olan sınır aşıldı; 2027 için konan %2 hedefi öne çekildi. Japonya’ nın 2024 yılındaki askeri harcamaları 55,3 milyar ABD Doları'na yükselerek bir önceki yıla göre %21'lik rekor bir artış ki, bu 1952'den beri en yüksek yıllık artış oranı… Almanya ise 1955’te NATO’ya girip ordu kurduktan yarım asır sonra, 2022’de Rusya’nın Ukrayna işgaliyle uykusundan uyandı: 100 milyar Euro özel fon ayırmakla kalmayan ve tıpkı Japonya gibi GSYİH’ nın yüzde 2’sini silahlanmaya ayıran ve 2024’ te önceki yıla göre askeri harcamalarını %28 arttıran Almanya… Her iki ülke de ikinci dünya savaşı sonrası silahlanmaları yasaklanmış ülkelerdi. Bugün ikisi de yeniden silahlanıyor… Bir iki yıl içinde ortaya çıkacak tabloyu rakamlarla anlatmaya çalışayım: 2024 yılında GSYİH temelinde Almanya 4 trilyon 660 milyar ve Japonya 4 trilyon 26 milyar dolar üretmiş durumda.. İki ülke dünyadaki toplam hasılanın yüzde 8’ ini yaratmış… Silahlanmaya yüzde 2 kaynak ayırmaları 161 milyarlık bir bütçe anlamına geliyor… Savunma adı altında silahlanmaya ayrılan kaynaklarla ne yapılabilirdi? Sorusuna gelince: BM Dünya Gıda Programı’na göre, kıtlık riski taşıyan 45-50 milyon insanın hayatını kurtarmak için yılda sadece 7 milyar dolar gerekiyor. Yani kişi başı günlük 0,43 dolar. Oxfam’ ın 2024 tahminiyle, şu anki acil açlık krizlerini durdurmak için 23-25 milyar dolar yeterli. 2030’a kadar “Sıfır Açlık” hedefine ulaşmak için ise Ceres2030 platformunun** hesapladığı rakam: 10 yılda toplam 330 milyar dolar, yani yılda ortalama 33 milyar dolar. Aslında Dünya zaten yeterli gıda üretiyor. Sorun üretimde değil, erişim ve dağıtımda… Küresel askeri harcamaların %1’i bile ayrılmış olsa (25-30 milyar dolar), açlık tarihe karışırdı… Ama tercih başka. 2020 yılında 690 milyon olan aç insan sayısı 2023’ te 783 milyona yükseldi. Karşımızdaki tablo 2024’te açlığın daha da artacağını gösteriyor… Çatışmalar, iklim krizi ve eşitsizlik bu rakamı önümüzdeki yıllarda daha da arttıracak… Silaha 2,56 trilyon dolar harcayan dünya, açlığa 25-33 milyar dolar ayırsa açlık bitecek… Görüldüğü gibi bu bir kaynak sorunu değil, bu bir öncelik ve ahlak sorunu. Bir yanda trilyon dolarlara varan askeri harcamalar öte yanda bir öğün yemeğe muhtaç 783 milyon insan… Keşke tercih elimizde olsaydı ama değil… Ve dünya insanlığı yok etme riski hayli yüksek Amouk Koşusuna çıkmış ülke yönetimlerini kolları bağlı izlemekle yetiniyor… *2024 yılında askeri harcamalarını arttıran ülkeler sıralamasında dikkat çekici gelişmeler var: 1 trilyon dolara yaklaşan (997 milyar dolar) ve önceki yıla göre %5,7 artışla GSYİH’ nın %3,4 ünü savaş bütçesine ayıran ABD bu alanda halen tartışılmaz lider ancak son bir yılda anormal artışlara sahne olan ülkeler dikkat çekiyor: Örneğin; 2024 yılında İsrail 1967’ den beri en yüksek artışla %65, Rusya %38, Polonya %31, Almanya %28 .. Türkiye ise askeri harcamaları önceki yıla göre 2024’ te %12 artışla 25 milyar dolara çıkarırken, Son 10 yılda %110 oranında artan harcamalar ikiye katlanmış bulunuyor… ** Açlığı sürdürülebilir yollarla sona erdirmek amacıyla geliştirilmiş uluslararası bir araştırma ve veri projesidir. Adını Roma mitolojisindeki tarım tanrıçası Ceres'ten ve Birleşmiş Milletler'in Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri'nin (SKH) son tarihi olan 2030'dan alan, özellikle de küçük ölçekli çiftçilerin gelirlerini artırırken çevreyi koruyan tarımsal üretimi planlayan oluşum)   Abdullah Ayan